Piekeren. Hoe ga je hiermee om? In dit artikel krijg je uitleg over piekeren en hoe je dit kan aanpakken.
Iedereen heeft wel eens last van zorgen of zaken die niet zo goed lopen. Wanneer deze negatieve gedachten de overhand nemen kan je spreken van piekeren. Volgens de vandaele is piekeren: ingespannen denken, bezorgd peinzen of tobben. In de praktijk zien we dat veel mensen hier mee worstelen. Ze spreken dan van “chaos in hun hoofd, onrust, negatieve gedachten, doemdenken, een vol hoofd,…” .
Eerst en vooral is het interessant te weten dat “gevaar zien” vroeger een heel goede eigenschap was. In de oertijd had je meer kans om te overleven als je voorzichtig was. Vanuit die wetenschap zijn wij nu afstammelingen van deze “denkers”, wat maakt dat het een stukje in ons zit om te piekeren. Maar wat doe je hier nu mee?
Tracht eerst te bepalen of je aan het denken bent of aan het piekeren.
Een goede vuistregel om het onderscheid te maken luidt dat indien je langer dan 3 minuten aan het denken bent over iets het dan piekeren wordt. Denken is oplossingsgericht (probleemidentificatie – mogelijke oplossingen oplijsten – 1 oplossing selecteren – deze toepassen – evalueren), terwijl piekeren niet tot een oplossing lijdt maar enkel tot een slecht gevoel. Zaken waar we controle over ervaren kunnen we in gedachten gemakkelijker planmatig aanpakken. Aspecten waar je geen vat op hebt (of denkt te hebben) lenen zich sneller tot piekeren. Bijvoorbeeld de gedachte: “Mijn fiets heeft al twee weken een lekke band en binnenkort gaan we een fietstocht maken.” Dit is een probleem waarbij het zin heeft om na te denken hoe je het kan verhelpen. Je kan de fietsband gaan oppompen of je kan naar de fietsenmaker gaan. Maar er zijn ook problemen die je niet kan oplossen of waar je zelf geen vat op hebt. Bijvoorbeeld: “Wat als mijn baas me zou ontslaan door de coronacrisis?” Het is belangrijk om het onderscheid te zien. Hierover kan je blijven nadenken of oplossingen bedenken maar uiteindelijk ligt het buiten jouw controle. Er gaat dan erg veel energie naar iets waar je geen vat op hebt of niets aan kan veranderen. Soms te veel energie.
Maar hoe stop je hier nu mee? Je (pieker)gedachten hebben geen aan of uit knop. Het is dan ook niet zo simpel om hier vat op te krijgen. Over de gedachten die opkomen heb je weinig tot geen controle. Over wat je er mee doet, de hoeveelheid aandacht die je aan de gedachte geeft heb je meer controle. Deze aandacht kan je bovendien trainen. Gedachten die steeds weerkeren zijn op zoek naar jouw aandacht. Deze systematisch proberen wegduwen zorgt er paradoxaal genoeg voor dat deze nog harder om aandacht gaan roepen. We merken dan dat de “piekergedachten” vaak op moment dat we willen rusten of ontspannen naar boven komen, waardoor we geen rust ervaren maar onrust of chaos. Dit zou hetzelfde zijn als ik je nu zou vragen om niet aan een roze olifant te denken. Wat doe je nu? Je denkt aan een roze olifant. Denk je hier anders ooit aan?
We zijn er dus bij gebaat om aandacht te geven aan de moeilijkheden die ons bezighouden, maar we hoeven dit ook niet heel de dag door constant te doen. Kies een moment uit dat voor jou past om hier intensief met volle aandacht bij stil te staan. Laat de gedachten op gang komen en sta stil bij wat je zorgen/moeilijkheden zijn, maak een onderscheid tussen de zaken die je onder controle hebt en de zaken die je niet onder controle hebt. Focus je op de zaken waar je controle over hebt en selecteer een actiepunt om te ondernemen. Soms is het ook fijn om jouw piekergedachten op te schrijven, zodat je er nadien ook makkelijker afstand van kan nemen. Wanneer je jezelf een “piekermoment” gunt wordt de behoefte om deze gedachten aandacht te geven verzadigd waardoor deze zich gedurende andere momenten van de dag minder vaak zal opdringen. Dit is iets wat je dient te oefenen en wat vaak niet van de een op de andere dag zal lukken. Je hoofd zal je nog wel enkele keren (of soms zelf vele keren) proberen mee te nemen naar deze gedachten. De kunst bestaat eruit om op te merken dat die gedachten jouw aandacht naar zich toe trekken, jouw aandacht ‘ontkoppelen’ en op iets anders richten (een andere positieve gedachte, jouw ademhaling, jouw lichaam, jouw zintuiglijke waarnemingen in het hier en nu..). Sta stil bij wat je in het hier en nu aan het doen bent. Kan je je aandacht hiernaartoe brengen? Je zal merken dat dit lukt, maar dat je aandacht soms opnieuw wordt terug gezogen naar de pieker gedachten; stel dit opnieuw vast, ontkoppel en verleg je focus. Hoe vaker je jouw ‘aandachtsspier’ traint hoe meer controle je erover zal ervaren.
Wil je zelf aan de slag met je piekergedachten bij een therapeut? In multidisciplinair centrum Cura te Brasschaat kan je terecht bij Samantha of Caroline. In multidisciplinair centrum Cura te Zoersel bij Vera, Elke of Sophie.
